Wanneer is iemand seksverslaafd?
VLAMmende vragen is dé online rubriek waar je alle vragen kan en mag stellen over álles wat met relaties, intimiteit en seksualiteit te maken heeft. Deze keer behandelen we de vraag van een anonieme lezeres:
“Wanneer is iemand seksverslaafd?”
Gertjan van Zessen geeft antwoord:
Sommige mensen vinden het prima als hun partner regelmatig seksfilmpjes kijkt, voor anderen voelt dat als vreemdgaan. Is seks net zo verslavend als gamen, alcohol of drugs? Wanneer spreek je nou eigenlijk van een seksverslaving?
Vlam vroeg het aan dr Gertjan van Zessen (1963), psycholoog en seksuoloog, en gespecialiseerd in de behandeling van ‘seksverslaving’. Al dertig jaar ziet hij honderden patiënten en stellen die lijden aan een gebrek aan controle over (meestal zíjn) seksueel gedrag.
Stiekem
“Bekende elementen zijn het gevoel dat seks sterker is dan jijzelf, het gevoel dat het nooit genoeg is en het dóórgaan met seksuele activiteit ook als die niets meer oplevert. Mensen zeggen dat stoppen niet of maar even lukt en dat jojo-effect maakt dat ze zich machteloos voelen. Omdat mensen zich schamen of de gevolgen van openheid vrezen wordt er veel weggestopt en gelogen. Daardoor gaat het gedrag ondergronds en kan iemand zich af gaan sluiten voor partner, gezin, werk of hobby’s. Als het stiekeme gedoe na jaren uitkomt kan dat veel gedonder in de relatie geven.
Onbeheersbaar
We kunnen in die gevallen het woord seksverslaving gebruiken om aan te geven wat er aan de hand is. We hebben simpelweg geen beter woord voor onbeheersbare seksualiteit. Zoals we ander gedrag dat te veel wordt (drinken, gamen) ook al snel een verslaving noemen. Als slordige term voldoet ’seksverslaving’ maar het blijkt verrassend lastig om een goede wetenschappelijke definitie of diagnose te produceren. Er is na veertig jaar onderzoek nauwelijks bewijs dat seks werkelijk verslavend kan zijn zoals alcohol en drugs dat zijn. Er is geen overeenstemming of het een echte psychische of psychiatrische aandoening is. Er zijn geen tests, vragenlijsten, bloedonderzoek of hersenscans die duidelijk onderscheid kunnen maken tussen seksverslaafden en seksuele hobbyisten. Er is geen bewijs dat seksverslaafden meer seksueel verlangen hebben, altijd misbruikt zijn als kind of standaard van milde naar heftige vormen van verslaving groeien.
Zonder goede definitie is onderzoek naar het vóórkomen van seksverslaving onmogelijk, daarom lopen de schattingen ook uiteen van een half procent tot de helft van de bevolking – we weten het gewoon niet.
Variatie
Wat weten we wel? We weten dat er in seksueel opzicht veel variatie is. Variatie is essentieel in het denken over seks. Er zijn mensen met een hoge seksuele interesse, die veel masturberen, fantaseren en versieren, maar niet seksverslaafd zijn. Het overgrote deel van de pornokijkers en -kijksters is niet verslaafd. Een deel is dat wel, meer mannen dan vrouwen (20:1 is de schatting), maar we behandelen ook mensen die seksverslaafd zijn terwijl ze weinig seksuele interesse hebben en weinig doen. Gelovige stellen waarin één van beiden af en toe een seksplaatje kijkt, kunnen langdurig worstelen met de verslaving die ze daarachter veronderstellen. Sommige vrouwen vinden het prima als hun vent wat filmpjes kijkt, voor anderen voelt dat als vreemdgaan en is het reden voor scheiding of therapie.
Context
Seksverslaving is dus ook iets van context: de relatie die je hebt, je leeftijd, je geloof, je overtuigingen over liefde en trouw. Wat voor een student van 20 acceptabel seksueel gedrag is, wordt als ziekelijk of zielig ervaren bij een vrouw van 65. Wat we ook weten is dat mensen die met een seksverslaving kampen, vaak meer problemen hebben. Dat kunnen vroege problemen zijn, een slechte start, emotionele verwaarlozing en eenzaamheid, maar ook gewone problematiek zoals een burn-out of een zieke partner.
Troost
Mensen die open, opgewekt en veerkrachtig zijn, gaan makkelijker om met stress dan mensen die het zwaar hebben. Seks kan dan, net als eten, drank en hard werken of sport, de functie krijgen van troost en afleiding. Verdriet, onrust, onzekerheid, somberheid of pijn zijn lastig te verdragen en het is soms makkelijker om in iets anders te vluchten. Wat begint als afleiding of troost kan als je het maar vaak genoeg herhaalt en weghoudt van anderen, doorgroeien in een patroon of ritueel dat lastig meer te veranderen is.
Verpakking
Door tijd, energie en aandacht in seks te steken wordt het groter en meer deel van het ik – net als een hobby of het aanleren van een instrument. Vergeet niet dat seksverslaving ook over positieve seksualiteit gaat: heftige, vitale, spannende emoties. Iemand kan serieel vreemdgaan om oude pijn weg te houden, maar het is ook spannend en aantrekkelijk gedrag. Het seksuele gedrag is dan in mijn visie een kruiwagen voor andere emoties – seks is eigenlijk nooit het probleem zelf, maar de huls, de verpakking, het vehikel voor andere zaken.”
Dr. Gertjan van Zessen, psycholoog, seksuoloog nvvs
