Het grote grijze gebied van seksueel grensoverschrijdend gedrag

Carlie van Tongeren is schrijver van diverse non-fictie- en jeugdboeken. Seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksualiteit zijn ook binnen haar nieuwe (jeugd)boek ‘Grijs’ belangrijke thema’s.

Carlie is ervaringsdeskundige. Op haar veertiende werd ze aangerand door een jongen die ze kende van school. Dat was haar eerste seksuele ervaring en die heeft een enorme negatieve invloed gehad op haar seksuele ontwikkeling, vooral omdat zij bevroor op het moment zelf (freeze-reactie) en pas vier jaar daarna voor het eerst aan iemand durfde te vertellen wat er was gebeurd. Carlie: “Het loslaten en helen van deze ervaring vond ik een lastig en eenzaam proces. Met mijn boeken hoop ik anderen die ook zoiets hebben meegemaakt herkenning te bieden en vooruit te helpen. En mensen die zelf niet zo’n ervaring hebben kunnen lezen wat de impact ervan kan zijn op je gedachten, gevoelens en seksualiteit. Ik wil de lezer meegeven dat het niet iets is wat je zomaar van je afschudt, ook al zien buitenstaanders zo’n gebeurtenis misschien als iets “kleins” zonder al te veel gevolgen.”

In Grijs lopen hoofdpersonen Chaja en Wes na een avond dansen en flirten tijdens het laatste strandfeestje van de zomer samen de duinen in. Ze houden echter allebei een ander gevoel over aan wat er daar gebeurt. Wes is trots op zijn verovering, hoewel hij weleens betere seks heeft gehad. Chaja had iets heel anders voor ogen toen ze met Wes meeliep en geeft zichzelf er de schuld van dat ze hem niet heeft gestopt. Wat is de impact van deze avond als ze elkaar weer zien op school? “Het verhaal gaat dus meer over de impact op hen beiden, hoe ze het verwerken, dan over wat er precies is gebeurd in de duinen.”

De titel Grijs bedacht Carlie al voordat ze een letter op papier had gezet. “Het staat voor mij voor het grote grijze gebied van seksueel grensoverschrijdend gedrag, waarbij het niet voor iedereen meteen duidelijk is wat wel en wat niet oké is. Bij kindermisbruik en verkrachting zijn we het er met zijn allen over eens dat dat verwerpelijk is. Maar bij subtielere vormen – denk aan een aanraking en/of een slachtoffer dat een bevriezingsreactie krijgt, zoals ikzelf ook heb gehad – is dat voor mensen niet altijd helder. Anders zou er niet zoveel seksueel grensoverschrijdend gedrag plaatsvinden. Slachtoffers krijgen te maken met vragen vanuit hun omgeving als: ‘Waarom heb je niet nee gezegd?’ en ‘Je bent toch zelf meegelopen?’ Alsof je daarmee in één keer toestemming hebt gegeven voor de rest van de avond.”

Carlie begrijpt goed dat het een heftig onderwerp kan lijken voor een jeugdboek (14+). “Maar de puberteit is juist de periode waarin je erg bezig bent met je lichaam en seksualiteit. Groepsdruk speelt ook een grote rol. Daarom is het superbelangrijk om dan te lezen over consent. Uiteraard heb ik het verhaal geschreven op een manier die bij die leeftijd past, zonder heftige details. Het is trouwens een novelle, een wat dunner boek, dat hopelijk ook jongeren aanspreekt die niet zo dol zijn op lezen.”

Het was een bewuste keuze om het verhaal te vertellen vanuit twee perspectieven. Wanneer we Carlie vragen naar de reden hierachter, omdat het voor de hand ligt te denken dat het bij een verhaal over consent toch wel vrij duidelijk is wie de grensoverschrijder is en wie het slachtoffer, antwoordt ze: “Dat is helaas te zwart-wit gedacht. Vandaar ook de titel: Grijs. Als die “rollen” inderdaad zo duidelijk verdeeld waren, zou er geen seksueel grensoverschrijdend gedrag plaatsvinden. Dat het zo vaak gebeurt is juist een teken dat het nog lang niet voor iedereen duidelijk is wanneer er sprake is van consent en wanneer niet. Het is belangrijk dat we daarover blijven praten, bijvoorbeeld in de klas, naar aanleiding van een boek zoals Grijs. Hoofdpersonen Chaja en Wes hebben die avond ieder op hun eigen manier beleefd en dus is de impact voor allebei anders. Bij het perspectief van een pleger denk je misschien al gauw aan de dader in een thriller, die in en in slecht is, zonder menselijke eigenschappen, zonder een greintje gevoel. Zulke daders zijn er ook zeker. Maar er is ook iets wat ‘onbedoeld plegerschap’ wordt genoemd, en dat komt veel voor tussen leeftijdsgenoten. Zoals Wes in dit verhaal: een jongen met een verkeerd beeld van seksualiteit, die daarom verkeerd handelt en dat pas later beseft. Interessante vraag bij dit perspectief is: wat doe je als je je realiseert dat je over de grens van iemand anders bent gegaan? Naar wie kun je dan toe?”

Zelf heeft Carlie recentelijk de jongen van vroeger geconfronteerd met haar herinneringen aan het feestje in 1998, waar hij haar grens overging en zij bevroor. “Hij gaf aan dat hij het zich niet meer kan herinneren. Hoewel het verder een respectvol bericht was, en hij zijn oprechte excuses maakte, voelde het heel wrang dat hij er helemaal niets meer van weet terwijl ik er nog jarenlang last van heb gehad. Hij heeft dus prima kunnen leven zonder enkele herinnering aan die ervaring – dat had ik mezelf natuurlijk ook erg gegund. Die ervaring had helemaal niet hoeven bestaan! Dat wrange gevoel zette me aan tot het schrijven van Grijs. Ik hoop dat zowel jongens als meiden dit boek lezen. Veel boeken over dit topic zijn hartstikke goede boeken, maar wel meer “meidenboeken”. Zelf schreef ik over dit onderwerp in 2019 Het meisjesmanifest. Dat vind ik nog steeds een goed jeugdboek, maar ik weet dat maar weinig jongens het lezen. Met de perspectieven van zowel Chaja als Wes – en ook korte stukjes geschreven vanuit omstanders, trouwens – hoop ik daar verandering in te brengen. Ik begrijp ook dat de kant van Wes geen populair perspectief is, dus ik vermoed dat ik deze vraag nog veel vaker gesteld zal krijgen…”

 

 

Grijs is verschenen op 25 januari bij uitgeverij Blossom Books
ISBN 9789463494021 | hardcover | 144 pagina’s | 10 euro

Lees op de site van Vlam meer over Carlie’s boek Van weerzin naar weer zin, over hoe je je seksualiteit hervindt na een negatieve seksuele ervaring, welke ze samen schreef met seksuologe Ingeborg Timmerman. HIER te lezen

 

Door de redactie van Vlam