GEDV doorbreekt taboe seksueel geweld: Kalmte, hoop en openheid

Zeker een half miljoen kijkers trekt het programma Geraldine en de Vrouwen(GEDV), waarin presentatrice Geraldine Kemper zes vrouwen, die slachtoffer zijn van seksueel geweld, volgt tijdens hun therapietraject om van hun PTSS af te komen. Vlam sprak Geraldine Kemper en Iva Bicanic (landelijk coördinator Centrum Seksueel Geweld en klinisch psycholoog) over het programma.

 

Waarom vonden jullie het belangrijk om dit programma te maken?
Geraldine:“Ik snap dat mensen zich misschien afvragen waarom ik dit programma presenteer. Het is niet zo dat ik er zelf mee te maken hebgehad, maar ik ben me bewust van de cijfers met betrekking tot seksueel geweld. Die zijn ontzettend confronterend. Ik vind het beangstigend dat 1 op de 5 vrouwen, en 1 op de 16 mannen te maken heeft gehad of krijgt met seksueel geweld. Het is heel belangrijk dat er meer over dit onderwerp gepraat wordt. Daarom heb ik de kans om dit programma te kunnen maken met beide handen aangegrepen.”

Iva: “Het doet me goed dat het programma veel bekeken wordt, en dat er aandacht is voor een moeilijk bespreekbaar onderwerp dat zoveel mensen overkomt. In Nederland leven bijna 2 miljoen (!) mensen in de leeftijd van 15 tot 70 jaar die aangeven dat ze seksueel misbruik hebben meegemaakt. De helft van deze mensen heeft naar eigen zeggen in hun dagelijks leven problemen als gevolg van het misbruik. Het gaat hierbij vooral om psychische, seksuele en relationele problemen.

Ik ben er als behandelaar dagelijks getuige van dat seksueel misbruik levens kan stuk maken. Maar ik heb ook ervaren dat herstel mogelijk is met een traumagerichte behandeling, en dat er altijd wat te repareren valt. Het programma GEDV is taboedoorbrekend en laat van dichtbij zien hoe dat therapieproces verloopt. Dit kan anderen inspireren en aanmoedigen om professionele hulp te gaan zoeken. In het Centrum Seksueel Geweld zien we dat meer mensen ons bellen en chatten sinds GEDV. Dat is een goede zaak.”

 

In het programma gaat het veel over een Post Traumatische Stress Stoornis (PTSS) na een trauma zoals het meemakenvan seksueel misbruik/geweld. Wat is PTSS?

Iva:“Een kleine helft van de slachtoffers van seksueel misbruik ontwikkelt een PTSS. Deze diagnose geeft aan dat het niet lukt om de gebeurtenissen te verwerken. Iemand moet er steeds aan denken (herbelevingen), doet z’n uiterste best om er niet aan te denken of te praten (vermijding), en voelt zich gespannen en alert, alsof het elk moment weer kan gebeuren (verhoogde waakzaamheid). Daarbij ontwikkelt iemand als gevolg van de traumatische gebeurtenissen negatieve gedachtes over zichzelf (ik ben waardeloos) en over de wereld (niemand is te vertrouwen). Helaas staat PTSS zelden op zichzelf. Vaak gaat het samen met een andere psychische stoornis(sen) en lichamelijke klachten, zoals hoofdpijn, buikpijn en bekkenbodemklachten, omdat die voortdurende spanning zich vastzet in het lichaam. Het is niet toevallig dat juist seksueel misbruik als hoogrisicotrauma voor PTSS wordt beschouwd in vergelijking met andere trauma’s: het geweld komt heel dichtbij, zo dichtbij dat het in je komt. Het is een aanslag op je lichaam door een ander.”

 

In de tweede aflevering zegt Marina dat ze zichzelf fysiek wil pijnigen en weet jij, Geraldine, even niet hoe je moet reageren. Heb je van tevoren geleerd hoe je het beste met de PTSS van de vrouwen om kunt gaan?

Geraldine:“Nee, ik heb niet een soort spoedcursus ‘hoe ga je om met slachtoffers van seksueel geweld’ gekregen. De redactie heeft de research gedaan en ik heb me verdiept in de stof. Hierdoor zit je dan helemaal in de materie. Het is voornamelijk mijn eigen nieuwsgierigheid die de gesprekken met de vrouwen op gang brengt. Ik durf de vragen te stellen die lastiger zijn om te vragen, en ik durf door te vragen. Als er dan een moment was, zoals dat met Marina, waarin ik niet wist hoe ik het beste kon reageren, gaf ik dat eerlijk aan bij de therapeuten. Zij gaven mij dan advies, maar ik denk dat mijn eerlijkheid en oprechtheid ervoor heeft gezorgd dat de gesprekken met de vrouwen zo oprecht zijn geweest.”

 

Geraldine, hoe was het voor jou om het vertrouwen van de vrouwen te krijgen en hun persoonlijke verhalen bij je te dragen?

“Ik voel me altijd heel bevoorrecht als ik dat vertrouwen krijg. In dit geval zijn het natuurlijk wel heel erg heftige verhalen, en weet ik ook meer details dan wat op tv gezegd kan of mag worden vanwege bijvoorbeeld juridische redenen. Dit is het eerste programma dat mij zo heeft aangegrepen dat ik er in bed nog over lag na te denken. We hebben met een heel klein team gedraaid, omdat het zo’n persoonlijk onderwerp is. Dat heeft ervoor gezorgd dat we heel hecht werden en daar heb ik ontzettend veel aan gehad. Doordat we er met elkaar over konden praten, konden we het ook beter een plekje geven.”

 

In het programma komen met name twee behandelingsmethoden aan bod, de exposure-techniek en Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR). Kun je de kern van beide behandelingen omschrijven en waarom zijn nou juist deze technieken zo van belang?

Iva:“Al deze behandelingen zijn direct gericht op het trauma en hoe de beleving ervan te veranderen. Daarom heet het ‘traumagericht’. Eromheen draaien of alleen hummen werkt niet bij PTSS. EMDR is een relatief kortdurende therapie die helpt om heftige emotionele beelden en herinneringen te verzachten. Met cognitieve gedragstherapie probeert de therapeut iemand stap voor stap naar een ander denkpatroon te helpen en vermijdingsgedrag te veranderen. De meerderheid van de mensen reageert goed op deze behandelingen. Wat vrijwel altijd helpt bij herstel is als mensen gaan beseffen dat zij niet verantwoordelijk zijn voor het misbruik.”

 

Had je van tevoren verwacht dat de therapie zo goed voor de vrouwen zou werken?

Geraldine:“Ik had zelf nog geen ervaring met EMDR, dus ik kon me nog niet echt voorstellen wat de therapie zou doen. Ik had wel verwacht dat er een hoop zou veranderen, maar niet dat er zó veel zou veranderen, en dat het zo snel zou gaan. Het is zo vet om te zien dat de vrouwen binnen een paar dagen al niet meer dezelfde emotie hadden bij de beelden waarmee ze werden geconfronteerd. De eerste afleveringen zijn nu op tv geweest, maar er komen ook nog wel tegenslagen, dat hoort erbij.”

 

Iva, je hebt samen met advocaat Richard Korver onlangs een boek geschreven, Dicht bij huis. In dit boek hebben jullie het over ‘Het kalme brein’ en een quote uit het boek zo mooi, treffend en belangrijk is: “Kalmte is het grootste cadeau dat je een kind kunt geven, ook als het jouw dingen vertelt die ontzettend pijnlijk en moeilijk zijn om aan te horen”.Waarom is dit zo belangrijk en wat is de relatie met PTSS?

“Uit onderzoek is gebleken dat extreme stress bij ouders een voorspeller is voor PTSS bij hun kind. Voor de duidelijkheid: als je te horen krijgt dat je kind seksueel misbruikt is, is het niet meer dan normaal om als ouder overmand te worden door emoties en rampgedachten. Het zijn normale reacties op een abnormale gebeurtenis. Het vraagt extreem veel van ouders om kalm te blijven in zo’n situatie. Toch is dat is het grootste cadeau dat je je kind kunt geven, kalmte en vertrouwen uitstralen, ook als het jouw dingen vertelt die ontzettend moeilijk en pijnlijk zijn om aan te horen. Het kind kijkt naar de ouder, als ouder geef je de maat van het verwerken aan. De kalmte van ouders kan hun kind helpen om zelf niet in paniek te raken en om de ruimte te krijgen om te kunnen verwerken. Voor ouders is het ook belangrijk om te weten dat hun kind niet heeft gezwegen omdat ze slechte ouders zijn, maar omdat het juist heel veel van hen houdt. En hen wil beschermen tegen pijn en verdriet.”

 

Wat vond je het mooiste moment tijdens de opnames van Geraldine en de vrouwen?

Geraldine:“Samen met het team en de zes vrouwen heb ik de eerste drie afleveringen in een bioscoopzaal gekeken. Dat ga je niet op tv zien, maar dat was heel bijzonder. Toen we begonnen met de opnames zag ik zes vrouwen die heel erg beschadigd waren. Toen ik in de bioscoopzaal ging speechen en ze zag zitten, zag ik gewoon zes andere vrouwen. Ze hebben zoveel stappen gemaakt in die week. Ik weet nog heel goed dat ik op dat moment dacht ‘het maakt me niet uit als er uiteindelijk maar drie mensen naar het programma kijken, er zitten zes vrouwen voor mij die zo positief veranderd zijn doordat ze hun trauma’s hebben kunnen verwerken’. Dat is iets waar ik echt door ben geraakt. Wat ik wel heel lastig vond was dat ik ze geen knuffel mocht geven! Nu in deze coronatijd zijn we er al aan gewend, maar tijdens de opnames speelde dat nog niet. Als één van de vrouwen het dan lastig had, wilde ik gewoon een knuffel geven.”

 

Wat hopen jullie je met het programma te bereiken of is er nog iets anders wat jullie kwijt willen?

Iva:“Met betrekking tot het programma hoop ik dat er een volgende editie komt over mannen. Want daar rust nog steeds een taboe op: seksueel misbruik van mannen. Verder wil ik benadrukken dat PTSS vaak niet het enige probleem is na seksueel misbruik. Als je seksueel misbruikt bent, heb je ook meer kans dat je een psychose, verslaving, depressie, of slaapstoornis ontwikkelt dan als je niet misbruikt zou zijn geweest. Maar PTSS is wel een diagnose waar we goede behandelingen voor hebben in Nederland. Tegen mensen die vrees hebben voor traumabehandeling zou ik willen zeggen: “Niet bang zijn, het ergste is al geweest, het misbruik is voorbij en dat heb je overleefd, deze behandeling kun je echt aan”. Bij 56% van de mensen met PTSS die geen hulp krijgen, gaan de klachten niet spontaan over en kunnen vele jaren aanhouden. Daarnaast vergroot het hebben van PTSS de kans op herhaling van seksueel misbruik. Het is dan ook zaak dat PTSS wordt behandeld. Als je zover bent om therapie te gaan zoeken om misbruik ervaringen te verwerken, doe dan eerst een goede search. Opgeleide therapeuten die bevoegd zijn om EMDR en cognitieve gedragstherapie te geven kun je vinden op www.emdr.nlen www.vgct.nl. Je gaat zeker weten geconfronteerd worden met een wachtlijst. Mijn opvatting is dat je beter kunt wachten op een goede behandelaar dan snel terecht bij iemand die geen kennis van zaken heeft. Het ergste wat er dan kan gebeuren is – behalve dat je klachten niet overgaan – is dat je hoop verliest. En hoop is veel waard. Hoop kan het verschil uitmaken tussen leven en dood.”

Geraldine:“Openheid is ontzettend belangrijk. We moeten hier met z’n allen over praten. Victim blaming, dat slachtoffers de schuld krijgen van wat hen is aangedaan, speelt bijvoorbeeld nog een hele grote rol. Dat is een van de dingen die echt zou moeten veranderen in de maatschappij. Ik denk dat veel mensen zich er niet bewust van zijn dat ze victim blamen wanneer ze dingen zeggen als “had je maar niet bij hem in bed moeten gaan liggen”, of “je gaat toch ook niet alleen fietsen in dat park”. Misschien komt zo’n reactie voort uit zelfbescherming, omdat je niet wil geloven dat het zo vaak gebeurt. Maar daarom is het juist zo belangrijk dat we openlijk leren praten over dit onderwerp. En dat zou al op school moeten beginnen. Naast biologieles zouden we ook moeten leren hoe belangrijk consent is. Dat je pas verder gaat als je allebei ‘ja’ hebt gezegd. We zijn zo gefixeerd op nee zeggen, maar daar gaat het niet om, want 70% verstijft en krijgt dat niet eens uit hun mond. Ik ben ontzettend blij dat het programma zo goed wordt ontvangen. En ik hoop dat het bijdraagt aan het doorbreken van het taboe om over seksueel geweld te praten.”

 

Naar uitzending gemist GEDV

 

Geschreven door Jamy Joy Sens (Freelance Journalist, www.jamyjoy.com) en Jeroen Hindriks (hoofdredactie VLAM)