Lust voor de doden: is necrofilie strafbaar?

Richard Korver is advocaat in Amsterdam en schrijft ieder kwartaal een artikel in de geprinte en digitale editie van Vlam Magazine. Hier beantwoordt hij vragen van lezers of vertelt hij over situaties die een combi hebben tussen legal en seks. Richard helpt slachtoffers, verdachten, organisaties en hulpverleners die gewild of ongewild (aan)geraakt zijn. We zullen zijn artikelen ook regelmatig online plaatsen.

 

Één van de lezers van Vlam Magazine stuurde mij (in het najaar van 2021) de vraag of het klopt dat necrofilie niet strafbaar is in Nederland. De vraag werd gesteld, omdat publieke informatie soms ronduit tegenstrijdig is. Zo stelt de NVSH op haar website[1] nog doodleuk dat lijkschennis nog steeds in ons Wetboek van Strafrecht staat als zedenmisdrijf. Dat staat het echter niet en heeft het ook niet gestaan. Maar hierin zijn veranderingen gaande, zo bleek in het nieuws op 13 juni 2023. Maar eerst even: waar hebben we het eigenlijk over? En wat is de huidige situatie? Een necrofiel begeert geen levende mensen, maar overleden mensen. Seks met een dode dus. Het kunnen uitoefenen van totale controle over de ‘partner’ kan een reden zijn voor de voorkeur voor seks met een lijk.

 

Seks met een dode

Er wordt weleens een verband gesuggereerd tussen het werken met lijken en necrofilie. Het alleen zijn met een lijk, dat naakt en mooi kan zijn, kan de lust opwekken om het lijk aan te raken, te masturberen of er geslachtsgemeenschap mee te hebben. Bewijs hiervoor is echter nooit geleverd. Wel is het zo dat de gevallen die aan het licht komen, vaak mensen betreffen die inderdaad beroepshalve met lijken te maken hebben[2]. In Nederland is necroseksualiteit niet expliciet strafbaar gesteld. Diverse Kamerleden en experts willen dat lijkschennis of seksueel misbruik van overledenen in Nederland strafbaar wordt. Ondanks verzoeken daartoe van kamerleden, een hoofdofficier van justitie en drie nabestaanden van een slachtoffer, weigerde minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid de wet op dit gebied aan te passen[3]. Het schrijnende verhaal van nabestaanden die hiermee te maken kregen werd gepubliceerd in de Volkskrant[4]

 

‘Een lijk is geen persoon’

In een poging te begrijpen waarom dit niet goed geregeld is, is het van belang je te realiseren dat in de juridische wereld alleen levende natuurlijke personen en rechtspersonen rechten hebben. Zodra je sterft verandert je lichaam voor een jurist van een natuurlijke persoon in een zaak. Met andere woorden: je bent geen persoon meer, maar een goed.

Een argument is dus dat een lijk een goed is en niet een persoon en dat goederen nu eenmaal een ander beschermingsniveau kennen dan personen. Voor de zedenwetgeving geldt bovendien: wil bij volwassenen sprake zijn van een zedenmisdrijf, dan moet er veelal sprake zijn van een vorm van dwang. Hoe bewijs je dat bij een lijk?

 

Strafbaarstelling creëren

Als je er wat langer over nadenkt is het onbegrijpelijk en stuitend dat lijkschennis in ons land niet strafbaar is, althans niet als het gaat om seksuele handelingen die worden verricht met een stoffelijk overschot. Grafschennis is namelijk wel strafbaar, schennis van het stoffelijk overschot an sich echter vreemd genoeg niet. Dat is in ons omliggende landen anders. Zo kennen Duitsland en Frankrijk hier wel een strafbaarstelling hiervoor. Hoogeleraar forensische psychiatrie en psychologie Jan Hendriks stelt dat het onwenselijk is dat seksueel misbruik van een lijk niet strafbaar is. Ook hoogleraar forensische geneeskunde en gezondheidsstrafrecht Wilma Duijst vindt dat het beoefenen van necro-seksualiteit strafbaar zou moeten zijn[5].

Veel seksueel delinquenten ervaren zelf niet dat ze een probleem hebben. Dat is één van de redenen om hiervoor een strafbaarstelling te creëren, immers dan kunnen daders, ook als zij daar niet vrijwillig voor kiezen, behandeld worden. Daar is dan wel een wettelijke basis voor nodig. Niet alleen politici, nabestaanden en het Openbaar Ministerie doen een beroep op de wetgever om lijkschennis wel strafbaar te stellen, maar ook de rechter deed dat meermaals. Bijvoorbeeld in een uitspraak[6]waar te lezen valt:

“…merkt de rechtbank op dat de Nederlandse wet geen strafbepaling kent ter zake van lijkschennis. Voor de bescherming van de onschendbaarheid van het lichaam van een overledene moet de rechtspraktijk zich behelpen met de delictsomschrijving van artikel 350 van het Wetboek van Strafrecht, het artikel dat de vernieling of beschadiging van een stoffelijk voorwerp strafbaar stelt.”

 

Argumenten

En toch wilde de minister, ook recent nog, dit niet strafbaar stellen. Zijn argumenten?

1. Afhankelijk van de concrete omstandigheden van het geval kan strafrechtelijk worden vervolgd op grond van verschillende … strafbepalingen … zoals moord en doodslag, vernieling of grafschennis.
2. De vraag of seksueel misbruik van overledenen als zodanig strafbaar dient te worden gesteld, is in overwegende mate een rechtspolitieke opvatting.
3. Necrofilie komt weinig voor.

De minister stelt vervolgens in zijn brief aan de Kamer[7] dat het zo weinig voorkomt dat er weinig onderzoek beschikbaar is en stelt voor eerst uit te laten zoeken of strafbaarstelling vanuit maatschappelijk en strafvorderlijk oogpunt wenselijk wordt geacht. Hij heeft het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) gevraagd een verkenning uit te voeren van de mogelijkheden tot strafbaarstelling.

 

Combinatie

Dat valt bij velen verkeerd. Zo neemt het feit dat schuldigen van lijkschennis vaak al gestraft zouden worden voor doodslag of moord natuurlijk niet weg dat ze niet zouden moeten worden gestraft voor verkrachting of misbruik. Nabestaanden moeten dan leven met de gedachte: ‘hij heeft ook nog aan mijn dierbare gezeten, maar is daarvoor niet gestraft’. De minister stelt in zijn brief aan de kamer wel dat die combinatie van necrofilie en een levensdelict veel voorkomt, maar waar blijkt dat uit? Oud-directeur van het Pieter Baan Centrum en tegenwoordig hoogleraar Hjalmar van Marle stelt dat zulks lang niet altijd tezamen voorkomt. Bovendien wordt het vaak niet ontdekt, simpelweg omdat het niet apart strafbaar gesteld is, aldus Duijst[8].

 

Mensonwaardig en schokkend

Daarnaast valt het echt niet uit te leggen dat necro-seksualiteit niet strafbaar zou zijn. Als advocaat heb ik eens iemand bijgestaan die ‘het’ met een lijk had gedaan. Zelfs die was in shock toen hij hoorde dat onze minister van Justitie het weliswaar mensonwaardig en schokkend voor de maatschappij noemde, maar het niet strafbaar wilde stellen. Grapperhaus is een CDA-minister. Op de website van zijn partij[9] lees ik: “Waarden en normen zijn belangrijk. Voor individuele mensen zijn ze bepalend voor de keuzes die ze maken, voor een samenleving voor hoe je met elkaar samenleeft.” Zo bezien is het onbegrijpelijk dat een breed gehoorde maatschappelijke roep om normstelling zo genegeerd wordt.

Overigens kennen veel mensen de term necrofilie, maar weinigen weten dat er ook nog zoiets bestaat als necro-zoofilie, seksuele aantrekkingskracht uiten op dode lichamen van dieren (ook bekend als necrobestiality). En dat is dan wel strafbaar …[10] In de commentaren op dit wetsartikel is terug te lezen dat de wetgever de integriteit van het dier wilde beschermen. Die van dode mensen is kennelijk de moeite niet waard … Oh, wacht dat is logisch. Dat zijn immers slechts zaken, goederen zo u wilt.

 

Necrofilie wordt strafbaar (door redactie)

Minister Yeşilgöz (Justitie en Veiligheid) heeft in een brief aan de Tweede Kamer aangegeven dat necrofilie strafbaar gaat worden. De minister spreekt over een ‘duidelijk signaal’ dat necrofilie ‘niet geaccepteerd’ wordt in Nederland. “Het leed dat nabestaanden hiermee kan worden aangedaan is groot.” Op verzoek van het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) onderzoek gedaan naar de strafbaarstelling van lijkschennis. Zoals Richard al aangaf is necrofilie nu al op basis van artikel 350 van het Wetboek van Strafrecht strafbaar, maar dat wetsartikel spreekt over het vernielen van een voorwerp. Dat vinden zowel de huidige minister als de onderzoekers niet passen bij necrofilie en daarom wordt die nu expliciet strafbaar gesteld. De integriteit van dode mensen is dus blijkbaar wel de moeite waard…

 

 

.