Het is maar een kus

Een kus… Wat mij betreft één van het meest intieme tussen geliefden. Ik kus mijn naasten op de mond, maar ook dan ben ik selectief. Ik doe het niet zomaar. En zeker niet zomaar bij iedereen die ik mag. Daarom interesseerde het nieuws mij omtrent ‘de kus’ mogelijk nog meer. Ik wilde er dus eigenlijk al eerder over schrijven, toen toch weer niet. Maar nu toch weer wel. Over de kus. Die kus van Luis Rubiales aan voetbalster Hermoso. Over de reacties, over de onwetendheid hoe het menselijk lichaam werkt als je zo overrompeld wordt door een ongewenste kus, over victim blaming. Alweer.

In vuur en vlam
First things first; ik wilde er dus over schrijven, toen weer niet. Nu toch wel. Nu toch wel omdat ik in diverse stukken en meningen teruglees (zoals een column in de Volkskrant) ‘dat het maar een kus is’, dat de media hectiek eromheen zo vermoeiend is. Ik kan het deels volgen. Mensen worden overladen met berichtgeving over seksueel geweld en grensoverschrijdend gedrag de laatste tijd en met name over ‘de kus’ is enorm veel geschreven. Dat zij (lees Hermoso) ‘het niet erg leek te vinden’ omdat ‘zij hem ook omhelsde’ en ‘Kijk eens naar de lichaamstaal op dat podium, naar de diverse omhelzingen van Rubiales met de kampioenen.(…) Ja, hij omhelsde de speelsters, maar zij omhelsden hem ook, voluit, zoals je iemand tegen je aandrukt die je best mag.’ zette mijn pen – of eigenlijk toetsenbord – in vuur en vlam. En dus schrijf ik nu toch erover. De kus oogde misschien wat joviaal en casual en alsof het niet veel om handen heeft, maar laat me daar eens op inzoomen.

Handen
Los van de kus – die kun je seksualiseren of niet en voorbehouden aan je geliefden of niet – keek ik opnieuw en nog iets beter naar de beelden. Er viel me nog iets anders op dan alleen de veelbesproken kus. Ik zag de handen van Rubiales als grijpers uit de grijpkast op de kermis het hoofd van Hermoso stevig vasthouden. Ik zag een baas – die je volledige carrière in de as kan leggen: zo’n baas – die het hoofd van een werknemer met twee handen vastpakt en haar op de mond kust. Een werknemer die in verbazing het moment laat gaan en meedoet. Hoe moeilijk moet het zijn om hem weg te duwen? Wat kun je doen met die handen die je hoofd op z’n plaats houden en de lippen die plots de jouwe raken? Ik kan de overrompeling bijna voelen.

Het lichaam bepaalt
Wij mensen vinden nogal snel van alles van van alles. En dat mag, dat is logisch ook; zo zijn we nu eenmaal gebouwd. Maar als het gaat om victim blaming, moeten wij echt vaker op onze tong bijten. In het verhaal van de kus van Rubiales aan Hermoso las ik reacties als ‘had zij hem zelf ook omhelst, dus…’ en ‘zo erg is het toch allemaal niet’. Oftewel het ligt aan haar? Ze stelt zich aan of had het kunnen voorkomen? Soms bijna alsof zij het geïnitieerd heeft. De beelden zijn bedrieglijk want het lijkt allemaal wel mee te vallen, net als het woord seksueel geweld trouwens. Seksueel geweld gaat veel vaker zonder geweld. Er wordt wel degelijk geweld aan gedaan maar het gaat niet zo vaak gepaard met agressie als mensen misschien denken. Als we kijken naar reacties van slachtoffers tijdens seksueel geweld bevriest 70% van de slachtoffers van seksueel geweld of werkt mee. Logisch te verklaren aan de hand van het overlevingsmechanisme. Je oerbrein – een stukje in de hersenen dat ook je ademhaling reguleert – komt in actie bij bedreigende situaties. Dit is dus niet ingecalculeerd of weloverdacht gedrag; nee, het is het gedrag dat je oerbrein aanzet om jou zonder kleerscheuren uit de situatie te redden. Het is dus niet zoals omstanders soms zeggen: ‘Ik zou hem van me af hebben geduwd’ of ‘Waarom loopt ze niet gewoon van hem weg als ze het niet wil?’ Nou, mogelijk daarom niet. En dan heb ik het nog niet eens over de machtsverhouding.

Ander geluid
Ja, ik heb weer mogen lezen over victim blaming en ja, ik vind dan dat ik daar een nadruk op moet leggen als ik dit stuk schrijf, maar ik hoor ook een ander geluid. Ik hoor ook dat ‘het echt niet kan’ en ‘(…) zo denigrerend en de kus symboliseert waar de problematiek zit in de bond (…)’ Ook Johan Derksen en Ronald Koeman spraken zich uit en keurden de kus af. Het stemt me positief dat het me opvalt dat het ander geluid steeds beter hoorbaar wordt… Maar we zijn er nog niet.

Onschuld
Het nieuws is inmiddels naar buiten gebracht dat Luis Rubiales toch opstapt als bondsvoorzitter, omdat hij geen zin meer heeft om te blijven. Hij blijft echter volhardend zijn onschuld bewijzen. Opmerkelijk detail, want de kus is nu eenmaal voor de ogen van de hele wereld gebeurd. In plaats van verantwoordelijkheid te nemen, wil hij zijn onschuld bewijzen. Maar in zijn schoenen begrijpelijk; want – zo bericht de Telegraaf – er hangt hem één tot vier jaar gevangenisstraf boven het hoofd als hij schuldig wordt bevonden. Volgens het OM is hij dat: schuldig. Het OM beschuldigt Luis Rubiales namelijk van seksuele intimidatie en dwang. En mogelijk ondervindt hij strafrechtelijk gezien geen gevolgen, onschuldig is hij niet: de kus heeft plaatsgevonden. Aan welke kant van het voetbalveld je ook staat.