Het evolutionaire belang van oma’s

Over de jaren die vrouwen nog leven na hun menopauze is al veel onderzoek verricht. Immers: onvruchtbare vrouwen zijn op het eerste gezicht niet interessant in het kader van voortplanting en het komt voor zover bekend ook alleen maar bij mensen en walvissen voor. Er bestaat echter de zogenoemde ‘grootmoederhypothese’. Deze aanname zou weleens wetenschappelijk onderbouwd kunnen worden. Oudere vrouwen vergroten namelijk de kans op overleven van hun nageslacht.

Oma hoeft niet meer achter de kerels aan

Zo blijkt uit onderzoek van Carla Aimé en collega’s van het ‘Institute of Evolutionary Sciences’  in Montpellier, dat in PLOS Computational Biology is gepubliceerd. Het is evolutionair voordelig als grootmoeders hun energie steken in de ondersteuning van hun kinderen en kleinkinderen in plaats van hun eigen verdere voortplanting en de balz die daar altijd bijhoort. Bovendien kunnen oma’s door hun kennis en ervaring de groep helpen om gezonder te zijn en beter te overleven. De wetenschappers verklaren de jaren na de menopauze dus niet als een bonus, maar als een evolutionaire strategie.

Oude vaders geven goede genen

Recente inzichten wijzen ook in de richting van een onbedoeld bijeffect van oude vaders. Mannen blijven in principe tot hun dood vruchtbaar en hoe ouder ze worden, hoe meer nakomelingen ze natuurlijk kunnen produceren. Echter: gedurende hun leven wordt hun sperma trager en over het algemeen ook minder sterk. Als zo’n man, maar ook de eventuele oudere moeder, dan nog verblijd worden met een spontane zwangerschap, geeft krijgen deze kinderen meestal goede genen mee. Nakomertjes, vooral de niet geplande, worden vaak bijzondere en behendige types. Denk aan Mark Rutte, Floortje Dessing, Geert Mak, Gordon en DJ Tiësto. Maar, ik ben verplicht dit erbij te zetten: het risico op afwijkingen bij een kind van oudere ouders is er, zoals bekend, ook.

Gezelliger families

Voorts ontdekte VU-socioloog Teun Geurts een aantal jaren geleden tijdens zijn promotiestudie dat het zorgen voor kleinkinderen ook een effect de andere kant uit heeft. Door de zorg krijgen ouders en kinderen een betere band en is de zorg voor de ouders wanneer zij echt oud worden, tevens beter gegarandeerd.

Oma doet het beter

Het straatbeeld wordt er momenteel overdag door beheerst: grootouders met kleinkinderen. De papa’s en de mama’s zijn centjes verdienen immers. Oma let ook beter op dan moeder zelf. Kinderen die door grootmoeder in de gaten worden gehouden, lopen de helft minder verwondingen op dan onder moeders toeziend oog, blijkt uit onderzoek onder 5000 kinderen tot 2,5 jaar, gepubliceerd in het vakblad The Journal of Pediatrics.

Werkt beide kanten uit

De researchers bekennen dat ze eigenlijk het tegenovergestelde hadden verwacht: oma is minder vlot, eerder moe, kent de nieuwste, eventueel gevaarlijke snufjes in huis niet en denkt ouderwets. Maar grootmoeders behoeden hun kleinkinderen juist beter voor verwondingen of andere narigheid dan de moeders zelf. Vaders brengen het er nog minder goed van af. Onderzoek door Ann Buchanan van de Universiteit van Oxford toont tevens aan dat het twee kanten op werkt. Grootouders die een actief aandeel hebben in de zorg voor hun kleinkinderen blijven zelf langer fit en worden ouder.

Oma’s geheim?

Evolutiebiologen wijzen er tenslotte op dat grootmoeders zorg ooit bittere noodzaak was. Zonder haar hulp zouden moeders van jager-verzamelaarvolken amper twee kinderen groot kunnen brengen. Mogelijk leven ’mensenoma’s’ daarom langer na hun vruchtbare periode dan andere zoogdierenoma’s. Als zorgspecialisten. Maar misschien, opperen de onderzoekers, vragen ouders ook gewoon de meest oplettende (groot-)ouders als oppas. In elke geval: wees zuinig op het zogenaamde ‘dor hout’ in je familie; het kan zomaar zijn dat je met hen erbij zelf ook langer en gezonder leeft!