Tegen victim blaming? #ZegErWatVan

“Waarom ging je dan ook alleen uit?” “Waarom ben je dan ook met hem meegegaan?” En natuurlijk de klassieker: “Waarom liep je dan ook in zo’n kort rokje over straat, dan vraag je erom.” Vragen en opmerkingen die slachtoffers van seksueel geweld vaak te horen krijgen. Dit is victim blaming: iemand krijgt te maken met seksueel geweld, zoals aanranding, en krijgt daar achteraf ook nog zelf de schuld van. Meiden die een naaktfoto naar hun vriendje sturen die vervolgens wordt rondgestuurd kunnen er mee te maken krijgen. Ook een homostel dat hand in hand over straat loopt en in elkaar geslagen wordt kunnen te maken krijgen met victim blaming.

 

Victim blaming is oneerlijk en schadelijk

Slachtoffers schamen zich vaak al en voelen zich ten onrechte schuldig. Dat wordt door victim blaming alleen maar versterkt. Onderzoek heeft laten zien dat slachtoffers regelmatig net zoveel last hebben van de negatieve reacties achteraf, als van het geweld zelf. Victim blaming zegt ook iets over hoe serieus seksueel geweld wordt genomen. Door tegen een slachtoffer te zeggen dat hij/zij die nare ervaringen had kunnen voorkomen, wordt de dader niet verantwoordelijk gehouden.

 

Waarom krijgen slachtoffers de schuld?

Victim blaming komt voort uit traditionele opvattingen over gender en seksualiteit. Bijvoorbeeld de dubbele moraal, waarin mannen worden gezien als degenen die hun wensen kenbaar maken op seksueel gebied, en vrouwen de grenzen moeten bewaken. Als daar dan iets misgaat, zal ze het er wel naar gemaakt hebben. Ook overtuigen mensen zichzelf er graag van dat hun niets naars kan overkomen. Geweld meemaken is een beangstigend idee. Door het slachtoffer verantwoordelijk te maken wordt dat beter hanteerbaar. ‘Zo dom zou ik nooit zijn, om ’s avonds alleen over straat te fietsen.’

 

#ZegErWatVan

Om dit mechanisme van schuld en verantwoordelijkheid te doorbreken hebben Rutgers en Atria de campagne #ZegErWatVan gelanceerd. Deze campagne is onderdeel van de campagne ‘Generatie Ja …En?’, waarin we jongeren bewust proberen te maken van gendergerelateerd geweld en de stereotiepe normen die daarmee samenhangen. Het uitgangspunt is een positieve insteek; we willen niet met een opgeheven vingertje gaan wijzen op wat er fout gaat. De meeste jongeren keuren seksueel geweld af, en iemand daar de schuld van geven vinden ze ook niet oké. Toch spreken ze zich vaak niet uit, omdat ze denken dat andere jongeren er anders over denken dan zij. Jongeren willen er nu eenmaal graag bij horen. We bieden de ruime meerderheid met positieve normen handvatten om zich op een laagdrempelige manier uit te spreken. Daarmee laten ze zien dat hun mening ook de mening is van (de meeste) leeftijdgenoten. Ze versterken daarmee de positieve norm.

In de campagne krijgen jongeren informatie over hoe raar en onrechtvaardig victim blaming eigenlijk is. Daarnaast zien ze video’s van whatsappgesprekken waarin hun leeftijdgenoten zich uitspreken tegen victim blaming. De jongeren kunnen bijvoorbeeld een set met stickers downloaden, die ze zelf op sociale media kunnen gebruiken.

Voor veel jongeren is onrecht een belangrijke reden om in te grijpen en op te komen voor leeftijdgenoten. Met de campagne #ZegErWatVan spelen we in op dit rechtvaardigheidsgevoel. De verantwoordelijkheid voor seksueel geweld moet terug waar hij hoort, namelijk bij degene die over grenzen heen gaat.

 

Geschreven door Willy van Berlo (Programmamanager Seksueel Geweld bij Rutgers, Kenniscentrum Seksualiteit)